FIZULININ ISGALI

23 avqust 1993-cü ildə ümumi sahəsi 139393 hektar olan rayonun qərb hissəsindən (50 kənd) 125368 hektar ərazi ermənilər tərəfindən zəbt edilib

Avqustun 23-də Füzuli rayonunun ermənilər tərəfindən işğal olunmasından 15 il ötür. 23 avqust 1993-cü ildə ümumi sahəsi 139393 hektar olan rayonun qərb hissəsindən (50 kənd) 125368 hektar ərazi ermənilər tərəfindən zəbt edilib. Füzuli rayonunun işğalı ilə Azərbaycan iqtisadiyyatına 5, 5 milyard manat ziyan vurulub. Hələ sovet dövründə Füzuli rayonunda üzümçülük, taxılçılıq, hevandarlıq, baramaçılıq inkişaf etmiş kənd təsərrüfatı sahələrindən sayılıb. Məsələn, təkcə 2006-cı ildə Füzulinin işğal altında olmayan 500 kv.km-lik ərazisində 25601 ton taxıl, 12800 ton şəkər çuğunduru, 10000 ton tərəvəz, 782 ton meyvə istehsal edib. 2004-2007 ci illərdə Füzuli rayonundan olan 887 nəfər daimi işlə, 1900 nəfər isə mövsümi işlə təmin olunub.Füzuli rayonunda ümumi ehtiyatları 58858 min m3 olan və mişar daşı istehsalına yararlı istismar olunan 2 (Dövlətyarlı, Dilağar) əhəngdaşı; kərpic-kirəmit istehsalına yararlı 11211 min m3 ehtiyatlara malik Kürdmahmudlu gil; ehtiyatları 13053 min kub m. olan Quruçay qum-çınqıl qarışığı yataqları vardır.
Özünəməxsus təbiəti olan Füzuli rayonunun İşıqlı kəndində diametri 250 sm, hündürlüyü 25 m, yaşı 500 il və diametri 450 sm, hündürlüyü 25 m, yaşı 900 il olan 2, Böyük Bəhmənli kəndinin İranla sərhəd ərazisində diametri 100 sm, hündürlüyü 20 m, yaşı 200 il olan 1, Seyidəhmədli kəndinin “İbə piri” adlanan sahəsində diametri 520 sm, hündürlüyü 30 m, yaşı 1400 il və diametri 250 sm, hündürlüyü 25 m, yaşı 550 il olan 2, Mandılı kəndində diametri 180 sm, hündürlüyü 45 m, yaşı 400 il 1 və diametri 150 sm, hündürlüyü 40 m, yaşı 300 il olan 5 ədəd Şərq çinarları təbiət abidəsi kimi pasportlaşdırılıb və işğaladək mühafizə olunub.

1960-80-ci illərdə Füzuli rayonunun dağlıq və dağətəyi sahələrində hidrogeoloji axtarış zamanı ərazidə yayılmış dördüncü, təbaşir və yura dövrü sulu komplekslərinin, eləcə də ərazidən keçən çayların məcraaltı sularının ehtiyatı 193 min m3/gün həcmində hesablanmışdır.

Azərbaycan Respublikası Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyinin “İşğal olunmuş Azərbaycan ərazilərində ətraf mühitə və təbii sərvətlərə dağıdıcı təsiri müəyyənləşdirən (izləyən) operativ mərkəz”i işğaldan sonrakı dövrlərdə rayon ərazisində təbii sərvətlərin ermənilər tərəfindən dağıdılmasına dair aşağıdakı faktları aşkarlayıb: Geniş meşə massivləri ilə örtülü olan Dövlətkarlı kəndində ağaclar bütünlüklə qırılıb.

Qoçəhmədli kənd yolu boyunca ağaclar kütləvi şəkildə məhv edilib. Yağlıvənd kəndində kəndarası yolun sağ və sol tərəfindəki böyük yaşıllıqlar tamamilə qırılıb. Ərgünəş meşəsində 500 hektar ərazi yandırılıb.

Füzuli rayonunun işğalı ilə 10-15-ci əsrlərə aid 25 tarixi abidə işğal altında qalıb. Əhalisinin sayı 108500 nəfər olan Füzuli rayonundan olan məcburi köçkünlər ölkənin 50 şəhər və 1250 kəndində məskunlaşıb. Məcburi halda müvəqqəti olaraq müxtəlif yerlərdə məskunlaşan məcburi köçkünlər doğma torpaqlara qayıdacağı günü səbirsizliklə gözləyir.